یوگا چیست ؟

در زبان سانسكريت يوگا Yoga به معناي اتحاد، يكي شدن، وصل كردن و جفت شدن مي باشد.
مترادف اين كلمه در انگليسي To yoke و در فارسي يوغ بكار رفته است. يوگا يكي از 4 روش هند باستان است كه حدود 5000 سال پيش جهت حفظ سلامتي و شادابي با بهره‌گيري از يكي از قديمي‌ترين فلسفه هاي جهان بنام «ودانتا» توسط هنديان آن زمان ابداع شد.
اين 4روش عبارتند از:

يوگا ، آيورودا ، واستوشاسترا ، جيوتيش

اين 4روش عبارتند از:

1- يوگا : تمريناتي جسمي و ذهني براي سلامتي و آرامش
2- آيورودا : درمان از طريق شناخت طبع افراد (واتا، كافا، پيتا) با بهره گيري از ماساژ خاص و بكار‌بردن داروهاي گياهي
3- واستوشاسترا : ساخت و احداث بناي مخصوص كار و محل اقامت براساس جريان‌هاي مثبت معماري ودايي
4-جيوتيش : ستاره‌بيني ،آينده نگري و اصلاح رفتار براي تغيير سرنوشت
اين 4 روش،هزاران سال پيش از طريق اساتيد فن به شاگردان منتقل شد. علوم فوق نه تنها رو به افول نرفت بلكه روز به روز بر طرفدارانش اضافه گرديد، بطوريكه در حال حاضر مراكز علمي –پژوهشي گوناگوني در نقاط مختلف جهان از بعد علمي به آنها نگاه مي‌كنند،در اين متن به يوگا و اقسام آن اشاره مي كنيم.

يوگا چهار شاخه اصلي دارد كه عبارتند از:

1- كارمايوگاKarma yoga رسيدن به وحدت از طريق كار و خدمت
2- بهاكتي يوگا Bhakti yoga رسيدن به وحدت از طريق محبت به همنوع و عشق به خداوند
3- گيانا يا جنانايوگا Gyana or Jnana yoga رسيدن به وحدت از طريق يادگيري علم و دانش
4- راجايوگا Raja yoga رسيدن به وحدت از طريق كنترل، انضباط و پرورش تن و روان

اصول و مباني يوگا:

حدود 3000سال پيش دانشمندي هندي به نام «پاتنجلي» Patanjeli يوگا را مدون ساخت و در كتابي به نام «يوگا سوتراس» Yoga soutras، آن را به 8 مرحله تقسيم كرده كه بعدها به نام يوگاي 8 مرحله اي يا«اشتانگايوگا» Ashtanga yoga (در زبان سانسكريت آشتانگا به معناي 8 ) ناميده شد.
«پاتنجلي» در كتاب يوگاسوتراس شرح داده است كه هركس در هر شرايط و در هر زمان و مكان مي تواند با انجام تمرينات يوگا تكامل جسم و ذهن را تجربه كند.

تقسيم بندي آشتانگا يوگا يا يوگاي 8 مرحله اي به‌شرح ذيل است:

1- ياما Yama : تعليمات و آئين رفتار اجتماعي
2- نياما Niyama : تعليمات فردي و نظم
3- آسانا Asana: شامل يك سري تعليمات جسماني، نرمش ها و حركاتي است كه با استمرار در انجام آن عضلات، مفاصل، پوست، غدد مترشحه داخلي به تحرك درآمده، باعث انعطاف اندامها، زيبايي، قدرت و نهايتاً سلامتي پايدار مي گردد.
4- پراناياماPranayama : علم كنترل تنفس براي انتظامات ذهني، اين كنترل روي تمام عمليات تنفسي از قبيل دم، بازدم و حبس تنفس انجام مي گيرد، دانستن اينكه چگونه بايد تنفس كرد نقش به سزايي در سلامت جسماني و رواني فرد دارد.
5- پراتياهارا Pratyahara:مرحله كنترل ذهن از خواهشهاي نفساني،زمانيكه شخص قادر به كنترل ذهن از خواهش‌هاي ارضاءنشدني شد و ذهن از حرص ، ولع و كشمكش‌ها پاك گرديد آن وقت است كه ذهن مي‌تواند سكوي پرشي براي تمركز عميق و تعالي روحاني گردد.
6- دهاراناDharana: يعني تمركز فكر يا جمع كردن كامل توجه روي كاري خاص، وقتي ذهن از تنش ها و اضطرابات آزاد و رها مي شود، استعدادهاي انسان فرصت تكامل و تعالي پيدا مي‌كنند، هرچه فرد تمركز بيشتري داشته باشد، قدرت خلاقيت او بيشتر مي شود.
7- دياناDhyana :يعني خلاء ذهني يا مديتيشن يا مراقبه يا تعمق عميق.
8- سامادهي:Samadhi مرحله وصل، پيوستن، هماهنگي و همسويي، درك عميق قوانين مسلط حيات و طبيعت و يكي شدن با طبيعت ذاتي خود و ذات خداوندي.
لازم به ذكر است كه مراحل 1و2و7و8 جزو دستورات اخلاقي و تمرينات خودسازي است، مراحل 3و7 تمرينات جامع بدني و تنفسي و فكري است كه هميشه مورد توجه بوده و امروزه در اكثر مراكز يوگاي جهان از تكنيك‌هاي يوگا براي سالم سازي تن و روان استفاده مي شود.

اين 8 مرحله آشتانگايوگا يا يوگاي 8 مرحله اي خود به دو نوع يوگاي كلي تقسيم مي شوند.

1- هاتا يوگا Hata yoga
2- راجا يوگا Raja yoga

هاتا يوگا شامل تمرينات بدني(آساناها)، تنفسي(پراناياما) و رهاسازي(ريلكسيشن) مي باشد و راجا يوگا به تمرينات ذهني و تمركزي يوگا از جمله به تمرين كنترل احساسات و افكار (تمركز فكر) و تمرينات تفكرعميق يا مراقبهMeditation)) اشاره كرد.

بطور كلي مي توان گفت يوگا، علم و هنري است كه مي توان با بكارگيري آن نسبت به پيشگيري از بيماريها، رفع استرس‌ها و تنش هاي عصبي و در نهايت حفظ و ارتقا سلامت جسمي، رواني و اجتماعي بهره برد و به آرامش درون دست يافت.

انجام تمرينات يوگا برخلاف ديگر تمرينات فيزيكي نيازمند امكاناتي همچون مكان،ابزار و وسيله، رقيب نبوده و مي تواند توسط هر فرد در هر شرايطي با حداقل امكانات(تنها فضايي باندازه اي كه فرد بتواند دراز بكشد و تمرينات را انجام بدهد) از زمان كودكي تا كهنسالي و در تمام مدت عمر انجام پذيرد.