ایران یوگا ایران یوگا مرجع مقالات آموزشی یوگا
یوگا و تحصیل
سوامی نیرانجاناناندانا ساراسواتی
برگردان: لعیا نبی‌فر
بخش دوم و پایانی
در شماره گذشته مجلۀ دانش یوگا، اولین بخش از مبحث یوگا و تحصیل به چاپ رسید و طی آن به تعریف تحصیل و تأثیر یوگا بر آن پرداخته شد. در ادامۀ مطلب سوان swan که شناخت توانایی‌ها، ضعف‌ها، آرزوها، نیازها، پرورش و درک این اصول که برای هر فرد متفاوت و مرتبط با طبیعت اوست، شرح داده شد. در آخر هم به‌نظام راجایوگای پاتانجلی و مفهوم تحصیل ازنظر یوگا گریزی زدیم.
در این شماره و در ادامه به تمرینات یوگا که سبب بالا رفتن قدرت تمرکز و تعادل در تحصیل می‌شود، خواهیم پرداخت.
مرینهای یوگا
براي بررسی نقش یوگا، فرایند تجسم را در نظر بگیرید. در یوگا فرایند تجسم جنبه‌ای از راهکارهای پراتی‌آهارا است. معنی واژة پراتی‌آهارا «پس کشیدن و داخل فرستادن حواس» است. پراتی یعنی «بذر» و آهارا به معنی «داخل فرستادن برداشت‌های ذهن» است. این معنای تحت‌اللفظی واژة پراتی‌آهارا می‌باشد که اصطلاحاً آن را به معنی پس کشیدن و جداسازی ذهن در نظر می‌گیریم. پراتی‌آهارا موضوع بسیار جالبی است، چون در این تمرین یاد می‌گیرید ادراکتان را تا دنیای بیرون بگسترانيد. برداشت‌های بینایی، چشایی، بویایی، شنوایی، لامسه و قابلیت‌های حواس باید گسترش یابند و تا بالاترین حد توانایی‌شان رشد کنند. بعد از شناختن محدودیت‌های حواس به‌تدریج نه‌تنها حواس جسمانی، بلکه حواس ذهنی را به درون خواهید کشید. باید در خاطراتتان به عقب برگردید، تصویرهای ذهنی‌اي را که عمیقاً در حافظه‌تان حک‌شده است، بیرون بیاورید و آنگاه نشاط، سرزندگی، آرامش و صلح را تجربه کنید. برای به دست آوردن چنین وضعیتی، راهکارهای بسیاری در یوگا برای بزرگ‌سالان و نیز کودکان توصیه‌شده است. این تمرین‌ها شامل یوگانیدرا ، آنتارمونا و اِجاپاجاپا است که برای بزرگ‌سالان مهم هستند؛ چراکه افراد به كمك آن‌ها توانایی آرامش یافتن و رها کردن را پیداکرده و برای کودکان نیز حائز اهمیت است، زیرا باشخصیت و طبیعتِ خود مأنوس می‌شوند.
آنتارمونا ؛ سکوت درونی، مشاهده و نظارة افکار است، اما قبل از اینکه بتوانید افکار خود را مشاهده کنید، باید ناظر بوده و پرحرفی ذهن را متوقف کنید، باید فکر ایجاد کنید. اِجاپاجاپا ؛ به معنیِ آگاهی از تنفس همراه با تکرار اسامی خداوند و احتمالاً مهم‌ترین تمرین برای بزرگ‌سالان و کودکان است. در مشرق باستان، کودکان، چه دختر و چه پسر، در هشت‌سالگی سه چیز را می‌آموختند؛ تمرین سوریا ناماسکارا برای توسعه و تداوم فعالیت غدة تیموس، تمرین نادی شودانا یا تنفس متناوب از سوراخهای بینی برای فعال کردن غدة صنوبری و تمرین ذکر خوانی که بیست‌وچهار هجا دارد، برای افزایش تمرکز، توسعة توان یادسپاری و آرامش ذهنی.
فشار روحی و دلیل آن
زمانی که در خانه‌ای در دهلی بودم، شنیدم که پسری شش‌ساله به مادرش می‌گفت: «مادر، اضطراب دارم!» از اینکه کلمة اضطراب در مجموعة واژگان بچه‌اي شش‌ساله وجود داشت، شگفت‌زده شدم. من تا حدود هجده‌سالگی نمی‌دانستم اضطراب چیست و تا بیست‌وسه‌سالگی تصوري از سردرد نداشتم. این نشان‌دهندة چیست؟ یک‌چیزی درست نبود. آن پسربچه آموزش ندیده بود که توجه، ذهن، فکر و فرایند یادگیری‌اش را متمرکز کند.
بنابراین معتقدم که ترکیب سوریا ناماسکارا (سلام بر خورشید)، نادی شودانا پرانایام (تنفس متناوب از سوراخهای بینی) و اِجاپاجاپا به همراه آگاهی از تنفس می‌تواند نقش بسیار مهمی در تحریک ذهن و کاهش تحریک‌های بیرونی، مادی، جسمانی، نفسانی و حسی داشته باشد. همین‌که بتوانیم تحریک‌های حسی و نفسانی خود را کم کنیم، توانمندی‌های ذهن به‌طور محسوسی در فرد افزایش پیدا می‌کنند. من تحصیل را فرآیند زندگی و تعامل مي‌دانم؛ نه فرایند افزایش عقل. هرکسی باید آموزش ببیند تا بتواند ذهن را که ذاتاً پراکنده است، متمرکز و با جنبه‌های مختلف جسم، عواطف، احساس و عقل ارتباط برقرار کند.
دهارانا
پیش‌تر مثال زدم كه چطور به بچه‌هایمان می‌گوییم «شجاع باش، مرد باش.» وقتی بچه‌ها زمين مي‌خورند و آسیب می‌بینند به آن‌ها می‌گوییم «گریه نکن» يا وقتی اتفاقی می‌افتد به آن‌ها اطلاعاتی دربارة آن مي‌دهيم، اما آیا كودكان اطلاعات درستي از والدین مي‌گيرند؟ ما به بچه‌هایمان یاد می‌دهیم تنها مسئله‌ای که می‌توانند در زندگی ابراز کنند، عصبانیت و خشونت است. به آن‌ها نمی‌گوییم که «ببین مختاری، می‌خواهی گریه کنی، پس گریه کن.» ما جلوی بیان عواطف كودكان را می‌گیریم؛ بنابراین همواره در سنین کودکی گرفتگی عاطفی به وجود می‌آید که به خاطر نگرش و درک ناکامل ما از زندگی ایجادشده است. اینجاست که دهارانا باید وارد شود، گرچه دهارانا یعنی تمرکز ذهن، اما به معنی تعادل و هماهنگی ابعاد عاطفی نیز هست.
دهارانا سه نوع است: 1. چیداکاشا دهارانا به معنی دهارانای ذهن، تمرکز ذهن 2. هریدایاکاشا دهارانا به معنی دهارانای قلب، تمرکز انرژی‌هایی که بر عاطفه و احساس مسلط است و هدایت آن انرژی‌ها 3. داهاراکاشا دهارانا به معنی دهارانای ذهن و تمایلات عمیق، متمرکز کردن و هدایت تمایلات و هماهنگی ذهن.
دهارانا تمرین بسيار مهمی برای کودکان است. آن‌ها هنگام بازی، تجسم و زندگی خلاقانه را یاد می‌گیرند و همین باعث می‌شود به فرایند تعامل که در تمام مراحل زندگی رخ مي‌دهد، توجه كنند.
آگاهی انسان
ادامه مقاله را می توانید در مجله شماره 82 مطالعه کنید
