نقش یوگا در آموزش و پرورش

یوگا به عنوان وسیله ای جهت رشد جسمانی , هیجانی و روانی تلقی خواهد شد. و بدین ترتیب یوگا می تواند به عنوان ضرورتی غیرقابل اجتناب نقش مکمل را در آموزش و پرورش رسمی به عهده بگیرد. در میان بسیاری از جلوه های یوگا , یاما و نیاما و آساناها برای کودکان و نوجوانان مناسب تر می باشد.هنگامی که به ویژه اصول حاکم بر یاما و نیاما به عنوان ارزش های فراگیر نظیر حقیقت و صداقت , خوبی , تطهیر و پاکیزگی و قناعت نیز همگام با تمرین ها تاکید و تقویت شدند , تمرین این دانش و هنر شگفت انگیز کودکان و نوجوانان امروز را به مردان و زنانی در فردا با افکاری ساکت و آرام و قلب های خالص و پاک مبدل خواهد کرد.
یوگا موضوعی بسیار گسترده و دارای وجوه گوناگون است.در این مسیر نقش مربی یوگا دشوار می نماید.مربیان باید شناخت کاملی از طبیعت کودکان و حساسیت های خلقی و نیازهای رشد آنان داشته باشند.کودکان از متن طبیعت برخاسته اند.آنها بسیار پر معنی ,متلاطم , پربرکت ,شجاع , کنجکاو , سرزنده , چابک , صادق و معصوم با طبیعتی مثبت می باشند.بهتر است مربیان آگاه بدانند کدام جنبه های یوگا را در مدارس معرفی و آموزش دهند. در بچه های کوچک یادگیری آساناها به عنوان کاری تفریحی و بازی گونه آغاز می شود. به علت عدم برخورداری از قدرت عضلانی کافی نباید در هیچ شرایطی تحت فشار قرار گیرند.کودکان به حیوانات و طبیعت علاقه دارند.پس چه بهتر که حرکات الهامی از این دو عنصر باشد. بچه های ده ساله اشتیاق و کارآیی خوبی در یوگا نشان می دهند.آنها چابک و سرزنده اند , اما به همان اندازه شکننده و لطیف هستند.آنها دوست دارند طیف وسیعی از حرکات را تجربه کنید.
تنوع و تازگی تمرین ها برای حفظ علاقه کودکان به یوگا عنصری اساسی محسوب می شود.آساناها تنها حرکات فیزیکی نیستند آنها آثاری دیررس بر روی فرآیند رشد کودک نیز دارند.بچه ها نیاز فراوانی به تنوع و تازگی دارند .آنها نمی خواهند تمرین خاصی را بارها و بارها تکرار کنند. اگر آنها را برای انجام تمرین تحت فشار قرار دهید علاقه خود را از دست می دهند.باید آشنایی با یوگا در آنها کاملا به تدریج شکل بگیرد.کلاس های آرام و یکنواخت سبب اتلاف انرژی در آنان می شود.موسسات و مدارس آموزشی نباید به هیچ عنوان افراد را به تمرین چند حرکت محدود و مشخص مجبور کنند.
برای آموزش یوگا در مدارس , نیاز به خطوطی کلی و مشخص داریم.برنامه تمرینی یوگا باید طوری طرح شود تا آساناهای ساده به تدریج به آساناهای پیشرفته تبدیل شوند.اولین آموزشهای داده شده به کودکان باید با اصلاح نقایص آناتومیکی ,نیروبخشی و افزایش انعطاف پذیری آنان صورت گیرد.پس از آماده سازی مناسب جسمی نوبت به آموزش آساناهای تکمیلی با هدف اثربخشی فیزیولوژیک و روانی خواهد رسید.

جنبه های نظری و تئوریک یوگا می تواند در سطح بالاتر مدارس و مستقل و جدا از کلاس , آموزش داده شود باید حرکات نو و متنوعی آموزش داده شود.حرکات دینامیک و سریع دارای اثربخشی مثبت بر روی ذهن می باشند.این حرکات باعث از بین رفتن خواب آلودگی و کسالت و نیز جلوگیری از بروز وحشت نسبت به انجام حرکات می شود.از طرفی بعضی از مربیان بسیار آهسته پیش رفته و ظرفیت بچه ها را محدود می کنند.مربی باید به آموزش حرکات سریع و پویا بپردازد تا بچه ها جذب شده و دچار فرسایش نشوند.کودکان و نوجوانان دایما در حال سوزاندن انرژی بی پایان خود می باشند.پس نباید آنها را محدود کرد.نکته دیگر اینکه برخی از مربیان یوگا معتقدند که تنها باید آساناهای ساده را به کودکان و نوجوانان آموخت.ولی باید بدانند که این استراتژی نمی تواند دوام زیادی داشته باشد.گرچه انجام تمرینات خیلی آرام ممکن است فقط کار مربی را ساده کند , ولی فاقد اثر می باشد.کودکان ونوجوانان از پتانسیل قدرتی و کارآیی خوبی برخوردارند که شناخت آنها به عهده مربی می باشد.آنها دارای سیستم هوشمند خودحفاظتی هستند که ویژه این سن می باشد. با آموزش یوگا در مدارس در زندگی کودکان ونوجوانان تغییرات زیستی و فیزیولوژیکی رخ داده در این جهش رشدی در اغلب اوقات نسبت به رشد روانی پیشی می گیرد.
آساناهای یوگا شکلی از یوگا هستند که باید در مدارس مورد آموزش قرار گیرند.آساناها تنها بخشی از یوگا ست که می تواند به طور مستقل به کار گرفته شود.آموزش و تمرین یوگا به دلیل ایجاد تندرستی و آرامش ذهنی می تواند رشدی متعادل را برای کودکان به ارمغان بیاورد.کودکان یاد می گیرند با فرم های بیرونی و درک فرم های درونی هدف اتحاد بین فعالیت ها و آگاهی درونی را با فعالیت ها و تظاهرات دنیای بیرونی تجربه کنند.وقتی که کودک درک کرد دنیای درون و بیرون آیینه یکدیگرند قدم بزرگی در درک آگاهی برداشته است. وی از سنین پایین مطالعه و اتحاد کلیت وجودی خود را آغاز کرده ومنظور و هدف زندگی خود را درک می نماید.با مطالعه این واقعیت , زندگی حقیقی آشکار خواهد شد. در درون این حقایق کلید گشودن رازهای زندگی و درک نهفته خویش ظاهر می شود.در ایام کودکی و نوجوانی که فرد به خودسازی مشغول است . یوگا نمونه کامل بر تکامل کودک ونوجوان است. در سال های اولیه حیات , رشد بدنی با رشد ذهنی همراه است . رشد ذهنی در این حالت مرحله ای از آگاهی است.کمک دیگری که یوگا می کند این است که معلم را نسبت به طبیعت دانش آموز واقف می گرداند. در سیستم یوگا بین بدن و ذهن جدایی نیست .یوگا ابزار سلامتی است برای دانش آموزان.یوگا برای افزایش کیفیت آموزش و یادگیری است. بنابراین اگر ما دقت را در دانش آموزان توسعه دهیم در واقع کیفیت مناسبی را از خود رشدی در آنها به وجود آورده ایم و همزمان توانسته ایم که قدرت حافظه شان را افزایش دهیم , در نتیجه آنها با سرعت و راندمان بیشتر یاد می گیرند.
ارزیابی و هدف از یوگا و تعلیم و تربیت این است که آنها با هم فرق ندارند.یوگا برای کودکان و نوجوانان نشاط , سلامتی و پویایی و طراوت به بار می آورد. به ویژه باعث تغییرات مهمی در ترشح غدد درون ریز و افزایش عملکردشان , سبب ایجاد الگوهای نوینی در رشد ونمو آنها می گردد.یوگا به کنترل جریان بلوغ وهدایت انرژی جوانی در مسیری ویژه کمک می کند. افزایش جریان خون و به تبع آن عملکرد مناسب بدن به تغذیه , تحرک و حفظ تعادل نمود درون ریز که نقشی اساسی در بروز الگوهای رشد ایفا می کنند.

کمک به تثبیت یک سیکل منظم
بهبود عملکرد هضمی و تنفسی و به دنبال آن دسترسی بهتر به انرژی برای طی دوران رشد . تقویت اعصاب و بالا رفتن ظرفیت متحمل و پایداری.برخورداری از ساختار رشدی مناسب به علت کارکرد مفاصل کمک به خویشتن نوجوانان وکاهش بروز نوسانات شدید رفتاری از طریق تنظیم عملکرد نمود درون ریز.
جلوگیری از پرخاشگری و تحریک پذیری شدید از طریق تنظیم عملکرد غدد فوق کلیوی.کنترل حالات پندارگونه و خیال بافی شدید در دختران به وسیله تنظیم عملکرد غده هیپوفیز و صنوبری.ممانعت از وقوع حالت گیجی وخواب آلودگی که در این سنین به چشم می خورد.ایجاد اعتماد به نفس و خودآگاهی و رفع حالت کمروئی.

کنترل تحریکات جنسی
پیشرفت شاخص های اخلاقی و رفتاری جوانان به علت ایجاد تمایل به اصول حاکم بر یاما و نیاما.
با امید به اینکه یوگا به عنوان یک اصل مهم در مدارس آموزش و پرورش نقش اساسی داشته باشد.

منبع : کتاب یوگا برای کودکان و نوجوانان
نوشته سواتی Suati و راجیو Rajiv که خود تحت نظر مربی برجسته یوگا ب.ک .اس آینگار B.K.S Iyengar از سال 1975 به یادگیری و تمرین یوگا پرداخته اند
برگردان :هما اروندیان
برگرفته از مجله دانش