سخنرانی سوامی نیرانجاناندا خطاب به آکادمی پلیس بمبئی

کاربرد یوگا در مدیریت استرس

یوگا علم زندگی‌ست. مفهوم زندگی مورد نظر یوگا تنها محدود به تعاملات میان بدن فیزیکی و جهان خارج نیست بلکه تمامی شخصیت و ساختار آن را هم در بر می‌گیرد.  به عنوان مثال

درخت را در نظر بگیرید. ریشه‌ها زیر زمین‌اند و دیده نمی‌شوند. آنچه شما به عنوان درخت می‌بینید، بدنه‌ی درخت، شاخ‌ها و برگ‌ها، گل‌ها و میوه‌هاست. اما درخت , بدنه‌ – شاخه‌ها یا گل‌ها و میوه ها نیست. اگر بخواهید از درختی حفاظت کنید و آن‌را قوی نگه دارید باید از ریشه‌ آن مراقبت کنید چرا که ریشه‌ها بنیان زندگی درخت‌اند.

یوگا نیز به همین شیوه، بدن را همه چیز نمی‌داند. اگرچه بدن را واسطه‌ای می‌داند که از طریق آن می‌تواند روند تکامل را در این جهان طی کند. یوگا , ذهن را نیز همه چیز نمی‌داند بلکه معتقداست که با پرورش آگاهی و تمرکز می‌توانید پتانسیل نهفته را بیدار کنید و از آن برای فراهم ساختن موقعیت و کسب موفقیت در زندگی استفاده نمایید..

نیاز به آگاه شدن نسبت به طبیعت درون

اساس زندگی نه بدن است و نه ذهن . من در اینجا به فلسفه‌ی یوگا اشاره می‌کنم چرا که بدون فلسفه ما نمی‌توانیم روانشناسی یوگا را بفهمیم و از آن استفاده کنیم. تلاش یوگا همواره دستیابی به شخصیت درونی است. این شخصیت درونی با نام آتما، روح یا جان شناخته می‌شود. البته باید نقش طبیعت درونیمان را در زندگی روزمره بدانیم. نقش این طبیعت درونی برای بقای بشریت بسیار مهم است، چرا که بیشتر ادراکات بنیادین در زندگی  یا سامساکاراها samskaras ، در بعد روح جای دارند. سامسکارا تصمیم می‌گیرد رویکرد، نگاه و عملکرد ما در زندگیمان چگونه باشد.

تجربه‌ی زندگی با آگاه شدن از این طبیعت درونی آغاز می‌شود. برای یافتن این طبیعت، یوگا راه‌های گوناگونی مانند راجا یوگا، هاتا یوگا، جنانا یوگا، کارما یوگا و استفاده از مانترا و غیره را پیشنهاد می‌دهد. قبل از اینکه مفهوم یوگا را به طور کامل بفهمیم ، باید از تمرین یوگا استفاده کنیم. امروزه که همگی در معرض استرس و تنش قرار داریم، مدیریت این احساسات ضروری‌ست. وقتی از مدیریت این تنش‌ها در جامعه، خانواده یا محیط کاری ناتوان باشیم آنوقت آنها به پریشانی و اضطراب بدل می‌شوند.

 

استرس و بدن

وقتی اضطراب بر بدن فیزیکی تاثیر می‌گذارد، این تاثیر در بیماری‌هایی نظیر فشار خون بالا، بی‌خوابی،  برهم خوردن نظم دستگاه گوارش، یبوست، جمع شدن سموم در بدن، برهم خوردن رفتارهای طبیعی بدن که بر عملکرد اعضای داخلی تاثیر می‌گذارد ظاهر می‌شود. علم پزشکی مدرن به ما نشان می‌دهد که بیشتر بیماری‌های ما در سرشت خود سایکوسوماتیک  (روان تنی) هستند.

البته پزشکی مدرن دلایل متفاوتی را برای بیماری‌ها برمی‌شمرد. برخی فاکتورها مانندانواع  آلودگی‌ها، فاکتورهای محیطی هستند که به شکل مشکلات تنفسی، آسم، برونشیت، سینوزیت، سردرد، سوزش چشم، بی حالی و کمبود اشتیاق و توان در بدن بروز می‌کنند. برخی فاکتورها ژنتیکی هستند، تعدادی دیگر به سبک زندگی ما مربوط اند. برای نمونه اگر افسر پلیس باشید و سرپستتان رفته باشید، بسیاری ازتنظیمات زندگی تان مختل می‌شوند. این اختلال به ایجاد استرس، اضطراب و سندروم های مربوط بدان می‌انجامد.

مدیریت چنین اختلال هایی، هدف اصلی یوگاست. اگر بخواهیم یوگا را تعریف کنیم می‌گویم برای کسانی که از بیماری رنج می برند، یوگا وسیله‌ای برای تجربه‌ی تندرستی‌ست. برای کسانی که از خستگی ذهنی، اضطراب، خستگی و استرس رنج می‌برند، یوگا ابزاری برای یافتن آرامش است. برای آنها که کمبود تمرکز و شفافیت ذهن دارند، یوگا راهی برای متمرکز شدن است. برای آنها که به دنبال خلاقیتی در زندگی هستند، یوگا وسیله‌ای برای یافتن آن خلاقیت است. برای کسانی که علاقمند به بیدار شدن و کشف ماهیت درونی و شخصیت شان هستند، یوگا شکلی از مدیتیشن است. ما می‌توانیم یوگا را به اشکال مختلف تعریف کنیم اما در عین حال باید به جنبه های جسمانی، روانی و روحانی هر فرد توجه کنیم.

 

تحقیقی در مدیریت یوگایی اختلالات

در جاهای مختلفی از جهان تحقیقات متفاوتی درمورد تاثیرات یوگا بر بدن و مدیریت اختلالات مختلف انجام گرفته است. این تحقیقات غالبا در کشورهای غربی انجام گرفته اند چرا که این کشورها تجهیزات لازم را دارند. تحقیقات نشان داده اند که انجام فعالیت‌های ساده ای که به نام آسانا شناخته می‌شوند می‌توانند در کاستن بیماری‌های بدن موثر باشند.

در انستیتوی ایندرا گاندی پونا تحقیقاتی انجام گرفته که نشان می‌دهد حملات قلبی از طریق تمرین‌های یوگا کنترل می‌شوند. بیمارستان KEM بمبئی از تمرینات یوگا برای کاستن فشار خون بالا استفاده کرده است. در کالج پزشکی بیورلای اریسا از یوگا برای کنترل و درمان دیابت استفاده شده. در کالج پزشکی ریپور، معلوم شده که برخی آسانا ها در درمان مشکلات تنفسی به خصوص آسم موثرند. موسسه تحقیقات سرطانی در استرالیا با آموزش یوگا به بیماران سرطانی نشان داده که برخی اشکال سرطان از طریق یوگا بیش از شیمی درمانی و رادیوتراپی کنترل می‌شوند. در حال حاضر در بیمارستان‌های لندن تحقیقاتی درمورد تاثیر یوگا بر درمان ایدز در حال انجام است.

این مثال ها را زدم تا مدارکی به شما ارائه کنم چرا که یوگا همواره اعتقاد داشته بیماری‌ها به سبب سبک زندگی غلط به وجود می‌آیند. وقتی سبک زندگی غلط بر کارکرد بدن تاثیر می‌گذارد، آن‌گاه ایمنی بدن کاهش می‌یابد. اما از طریق تمرین آساناها و تمرین‌های تنفسی می‌توانید نیروی فیزیکی و سیستم ایمنی را از نو ترمیم کنید. آن‌وقت بسیاری از نقاط ضعف طبیعی بدنتان قدرتمند می‌شوند. به یاد داشته باشید استرس گرایش به تاثیر گذاردن بر بخش‌های ضعیف تر بدن را دارد.

 

ایجاد مصونیت در برابر استرس

اگر تحت تاثیر استرس هستید و ریه‌های ضعیفی دارید آنوقت استرس بر ریه‌هایتان تاثیر بیشتری می‌گذارد. اگر تحت تاثیر استرس هستید و قلب ضعیفی دارید آنوقت استرس بر قلبتان  تاثیر بیشتری می‌گذارد. اگر تحت تاثیر استرس هستید و دستگاه گوارش ضعیفی دارید آنوقت استرس بر اعضای گوارشیتان تاثیر بیشتری می‌گذارد. هرکدام از ما ذاتا اعضای ضعیف تری داریم. البته ما همیشه به این ضعف ها آگاه نیستیم. تنها زمانی‌که عضو مورد نظر به خاطر سبک زندگی، کار و محیط پیرامونمان، به خاطر تنش‌های خانواده و تنش‌های ذهن تحت تاثیر قرار می‌گیرد است بیماری را در آن عضو تجربه می‌کنیم. یوگا در کل درمان مناسبی برای افزایش دادن مصونیت و قدرت سیستم های مختلف بدنی ست. امروز یکی از مهم‌ترین کاربردهای یوگا، کاربرد درمانی آن است.

همچنین تحقیقات مشابهی نیز در زمینه‌ی کاربردهای یوگا در مدیریت اختلالات ذهنی و روانی انجام گرفته است. در هند و سایر کشورها، گونه‌های مختلف برنامه های کنترل استرس بر پایه‌ی یوگا انجام گرفته است. این برنامه نه تنها بر روی افرادی که در جامعه ما زندگی می‌کنند که بر روی افرادی که در شرایط متفاوت هستند نیز انجام گرفته است.

 

 

استفاده از یوگا در ارتش و زندان‌ها

زمانیکه ژنرال جوشی رئیس کارمندان ارتش هند بود، شروع به آموزش یوگا به جوانان ارتش بخصوص درمناطق مرتفع و صحراها کرد. در نواحی مرتفع، پرسنل ارتش از تنهایی و کمبودر ابطه با افراد خانواده رنج می برند. اگر شما در ارتفاع ۲۱۰۰ پایی سطح دریا روزها و شب‌ها خدمت کنید، به جز برف چیزی نمی بینید. چنین شرایطی مشکلات روانی زیادی به وجود می‌آورد. سوامی‌های ما برای تجربه‌ی شرایط سربازان به کمپ های ارتش رفتند. به این ترتیب توانستند تا با تجربه شرایط آنها، برنامه های یوگایی مناسبی را برای مدیریت شرایط ذهنی , اضطراب و خشم آنها بدهند.

در مراکز مختلف ترک اعتیاد مشاهده کرده‌ایم که یوگا ابزار مناسبی برای اصطلاح عادات زندگی بوده است. ما در دو سال گذشته به ۲۴ زندانی حبس ابد در زندان بیهار,آموزش یوگا داده ایم. نتایج این تجربه توسط مسئولین استان بیهار جمع آوری شده است. آن‌ها دیده‌اند که احساس خشم، تنفر و گناه کاسته شده و زندانیان توانسته اند لذت، شادی و قبول نتایج جرمشان را با رویکردی مثبت بپذیرند. این‌ها برخی از کاربردهای یوگا در مدیریت تنش‌های ذهنی، روانی و عاطفی‌ست.

بیدارکردن بخش‌های خاموش مغز

یوگی‌ها متوجه شده اند که برای انسان امکان بیدارکردن بخش‌های خاموش مغزش وجود دارد. دانشمندان گفته‌اند که تنها ۱۰ درصد مغز ما فعال و ۹۰ درصد باقی مانده در خواب به سر می‌برد. نتایج بیدار شدن آن بخش‌های دیگر چه خواهد برد؟ شاید در این مورد تردیدهایی وجود داشته باشد اما در این واقعیت که بیشتر بخش های مغز ما خواب است هیچ شبهه ای نیست. منظور من این نیست که با یوگا می‌توانید بخش‌هایی از اینجا و آن‌جای مغزتان را بیدار کنید، نه. اما از طریق یوگا می‌توانیم آگاهی و هوشیاری ای را به وجود آوریم که در خلال آن خلاقیتمان رشد بیشتری کند. روانکاوان نیز معتقدند که مغز ما کامل کار نمی‌کند و اینکه قابلیت های بیشتری برای بیدارکردن ذهن انسان ها وجود دارد.  به هر حال برای فهم امکانات موجود در طبیعت انسان ها نیازی نیست که به سطوح بالاتر وقایعی که ممکن است رخ دهد , یا بیدار کردن انرژی شاکتی فکر کنید. بلکه به جای آن بهتر است وضعیت هر روزه مان را بهبود بخشیم.

این جنبه از یوگاست که باید مورد توجه قرار گیرد , چرا که درواقع نیاز روزانه ماست. ما در جامعه‌ای پویا، در جهانی پر جنبش زندگی می‌کنیم .جاییکه به عنوان شهروندان متعهد, لازم است که بطور مداوم از آنچه که پیرامونمان رخ میدهد,آگاه باشیم . این همکاری مداوم بین آگاهی و محیط زندگیمان , به ما اجازه نمیدهد که استراحت کنیم ,آرامش داشته باشیم و توجه مان را بر موضوعی متمرکز کنیم . همیشه کارهای زیادی است که باید انجام شود و همین امر باعث تفرقه حواسمان میشود.

.

 

نیاز به آرامش و تمرکز در زندگی روزمره

یکی از نیازهای اولیه امروز آموختن روش وانهادگی است . خواب، ریلکسیشن نیست. به اعتقاد یوگا، وانهادگی یعنی به طور ارادی ، از چگونگی تعامل ذهن و خودآگاهی با بدن، حواس، اشیا و تجربیات آگاه باشیم  و اجازه ندهیم که متشنج شویم . شفافیت ذهن را حفظ کنید. وقتی به این خودآگاهی دست یابیم آنگاه تنش های موجود و آشفتگی ها از میان می‌روند و آرام می‌گیرند. در یوگا تجربه‌ی ریلکسیشن به معنای رفتن از بیرون به درون است ، آگاه شدن از این سفر درونی و متعادل و ثابت ماندن در آن, وانهادگی واقعی است. روانشناسی معتقداست که فعالیت و انگیزش , ماهیت اصلی ذهن است. آرام کردن این ذهن متشنج و ناآرام از طریق تمرین یوگا نیدرا انجام می‌پذیرد.

دومین چیزی که در زندگی ان نیازمندیم تمرکز است تا ذهن پراکنده مان را جمع اوری کنیم . برای داشتن سلامت روانی لازم است که تمرین های آرامسازی و تمرکز را باهم انجام دهیم. تمامی تمرین های های یوگا به این فرایند کمک می‌کنند. آساناها بدن و ذهن را آرام می‌سازند و از طریق مدیتیشن می‌توان وانهادگی و تمرکز را به دست آورد و آگاهی را پرورش داد.

 

فعالیت‌هایی ساده برای رهایی از تنش

چه راهی برای کنترل موقعیتی که گذر از آن برایتان تنش و تحریک ذهنی به وجود می‌آورد وجود دارد؟ ما در اینجا نمی‌خواهیم شما را سادوها sadhus کنیم بلکه بناداریم از شما یوگی بسازیم تا بتوانید کاربرد یوگا را بفهمید. در نتیجه اولین چیزی که باید بیاموزید چند آسانای ساده است. وقتی مجبورید به مدت طولانی بایستید، به خصوص وقتی سرکارهستید، مفاصلتان تنش جمع می‌کنند و به شدت سفت می‌شوند. برای از میان بردن این یختی تاداسانا، تیریاکا تاداسانا و کاتی چاکراسانا بسیار سودمندند.

در تاداسانا (شکل ۱) مفاصل کشیده می‌شوند و در  تریاکا تاداسانا (شکل ۲) و کاتی چاکراسانا (شکل ۳) مفاصل به هم نزدیک می‌شوند و این حرکات متناوب تنش را از میان می‌برند.

ماهیچه ها نیز تنش جمع می‌کنند چرا که وقتی هیچ حرکتی در بدن نباشد، اسیدلاکتیک در بدن جمع میشود. شب ها که می‌خوابید بدنتان اسید لاکتیک ترشح می‌کند و به همین خاطر است که صبح ها وقت بیدار شدن احساس سفتی  در بدن دارید. وقتی مدتی حرکت کنید این سختی به مرور از میان می‌رود. مواد سمی جمع شده در مفاصل از حرکت  آزادانه جلوگیری می کنند. ماهیچه های بهم پیوسته نیز فواصل کوچکی دارند که جریان خون و لنف در این فضاها راکد میشود. در نتیجه‌ چنین حرکاتی, ماهیچه را کشیده و فضاهای مفصلی را گسترش میدهند.نتیجه انکه گردش خون و مواد سمی تخلیه میشوند.از  حرکات مفید دیگر حرکات ساده‌‌ی سر و گردن درپاوان موکتاسانا بخش ۱ هستند. (مراجعه کنید به کتاب آسانا پرانایاما مودرا باندا BYB)

 

خودآگاه شوید

حالا خوب است  دو دقیقه تمرین تمرکزی کوتاه انجام دهیم. چشم هایتان را ببندید. با دقت به من گوش کنید. ابتدا ذهنا از فرایند تنفس خود آگاه باشید. نفستان را مشاهده کنید. از دم و بازدهم هایتان آگاه باشید. هنگام دم کمی احساس خنکی دربینیمی کنید. هنگام بازدم در نفسی که از بینی تان خارج می شود کمی احساس گرمی می کنید. این فرایند را تا مدتی به دقت دنبال کنید. حالا چشمانتان را باز کنید.

این تمرینی ست که می‌توانید صبح، عصر یا شب هنگام خواب تا مدت ۵ دقیقه انجام دهید. به مرور احساس می کنید که قدرت تمرکز و آرامشتان افزایش می‌یابد. تنش هایی که در طول روز و شب جمع می کنید به آرامی محو می شوند. این جاست که یوگا آغاز می‌شود. یوگا با ایستادن روی سر شروع نمی‌شود. یوگا با پوشیدن لباس‌های سفیدگرو شروع نمی‌شود. یوگا با خود آگاه شدن است که آغاز می‌گردد.

ترجمه: عطیه عطارزاده