آهیمسا

نویسنده: شهلا قاسمیان دستجردی ‏

در روزهای اول ورودم به هندوستان کنار پنجره نشسته بودم و به مناظر زیبای این بهشت استوایی می‌نگریستم که ناگهان سوسک عظیم‌الجثه‌ای قدری بزرگ‌تر از گنجشک وارد اتاق شد. به سه دلیل بسیار شگفت‌زده شدم. اول اینکه تابه‌حال سوسکی به این بزرگی ندیده بودم. دوم اینکه ابداً نترسیدم و فرار هم نکردم. سومین دلیل این بود که بی‌اختیار به او گفتم: ببین طبیعت منزل توست و از درون اتاق خیلی زیباتر است، لطفاً به آنجا برگرد. سوسک هم بدون هیچ گفتگویی بعدازاینکه چرخی در اتاق زد از همان پنجره‌ای که آمده بود، بیرون رفت. این ماجرا برای من که از حشرات بخصوص از سوسک خیلی می‌ترسیدم، واقعه‌ای عجیب بود.
 در روزهای بعدی صحنه‌هایی دیدم که در هندوستان زیاد به چشم می‌خورد؛ مثلاً گاو بزرگی که وسط خیابان لمیده و ماشین‌ها بااحتیاط از کنارش عبور می‌کنند، مبادا آسیبی به او بزنند یا پیاده‌رویی مملو از سگ‌های ولگرد که مشغول چرت بعدازظهر خود هستند، بدون اینکه مزاحم آدم‌ها باشند و یا آدم‌ها، آزاری به آن‌ها برسانند. همچنین غذا دادن مردم به میمون‌ها و یا پیشکش‌هایشان به معابد که نهایتاً خوراک سنجاب‌ها و میمون‌ها و سایر حیوانات می‌شود؛ اما جالب‌ترین و زیباترین صحنه‌ای که دیدم، صحنه غذا دادن نگهبان هتل به سگ‌های ولگرد بود. او هرروز با چند پاکت شیر و چند کاسه کنار ساحل می‌رفت و شیر را درون کاسه‌ها می‌ریخت و برای سگ‌های ولگرد می‌گذاشت.
 با خودم فکر کردم که شاید دلیل این‌همه آرامش و احساس امنیت و نترسیدنم از جانوران در اینجا، همین بی‌آزاری مردم هند نسبت به حیوانات است. در حقیقت هندیان باعقیده و ایمانشان به قانون آهیمسا (قانون بدون خشونت) به تمام موجودات زنده احترام گذاشته و چون جانوران که حسی به‌مراتب قوی‌تر از انسان‌ها دارند، این بی‌آزاری آن‌ها را حس می‌کنند، متقابلاً به انسان‌ها گزندی نمی‌رسانند. حیوانات تا هنگامی‌که خطری از جانب انسان‌ها تهدیدشان نکند به آن‌ها حمله‌ور نمی‌شوند.
آهیمسا یا بی‌آزاری، قانون عدم خشونت یکی از اصول مهم فرهنگ کهن مردم هند هست. این اصل، مروج احترام به تمام جانوران و موجودات زنده بوده و در آن هرگونه آزار و اذیت و شکنجه‌ای نسبت به آن‌ها مورد نکوهش قرار می‌گیرد.
درصحنۀ سیاست، این اصل توسط ماهاتما گاندی قویاً تأکید می‌شد. بر طبق این اصل بسیاری از مردم هند از کشتار حیوانات و خوردن گوشتشان پرهیز نموده و به گیاه‌خواری روی می‌آورند.
کسی که طرفدار مقابله‌به‌مثل است در خشونت مأوا دارد. کسی که خواهان رنج بردن دیگران است، دارای انرژی خشونت می‌باشد، ولی خشونت با خشونت پایان نمی‌یابد.
 با نفرت به نفرت پاسخ دادن، فقط نفرت را هزاران بار افزایش می‌دهد. تنها اگر با همدلی به خشونت پاسخ دهیم، می‌توانیم کینه و نفرت را از میان برداریم.
‏شری ماتاجی نیرمالا دوی نیز می‌گوید: خشونت حتی با نیت خیر به عمل‌کننده‌اش بازمی‌گردد. به‌راستی اگر انسان‌ها می‌دانستند هر کاری انجام می‌دهند ازجمله خشونت، جنایت و آزار و اذیت سایرین، دیر یا زود دامان خودشان را می‌گیرد، دست به این ‏اعمال نمی‌زدند. متأسفانه امروزه با گسترش شبکه‌های اجتماعی، شاهد تصاویر وحشتناک و دل‌خراشی می‌شویم که برخی انسان‌ها ‏نسبت به حیوانات و یا سایر انسان‌ها مرتکب می‌شوند. برخی از مردم برای گرفتن لایک‌های بیشتر در شبکه‌های اجتماعی دست به ‏اذیت و آزار حیوانات بی‌گناه زده و فیلم‌های ناراحت‌کننده‌ای می‌سازند که جز از اذهان بیمار بر‌نمی‌خیزد.
پاتانجلی هشت راه را برای رسیدن به سامادی معین می‌کند که نخستین آن (یاما) شامل آهیمسا (بی‌آزاری)، ساتیا (راست‌گویی)، آستیا (درست‌کاری)، برهماچاریا (اسراف نکردن) و آپاریجراها (عدم دل‌بستگی) می‌باشد. پس آهیمسا یکی از اصول اولیۀ رسیدن به کمال در انسان ‏است که در دنیای امروزی رسیدن به این معرفت را باید برای تک‌تک انسان‌ها آرزو کنیم. ‏‏ ‏